Proje Arka Planı

Geçtiğimiz yıllarda, "Küresel İlişkiler Üzerine Japonya-Türkiye Diyaloğu" iki ülkenin akademisyenleri ve stratejik düşünürlerinin ortak ilgi alanlarını bölgesel ve küresel perspektiflerden tartışmaları için önemli bir platform sunmuştur. 2020-2021 yılı akademik dönemde de Türkiye ve Japonya’dan bilim insanları COVID-19’un uluslararası ilişkileri nasıl şekillendirdiği, ortaya çıkan zorluklar ve mevcut stratejik meselelerin birbirleriyle etkileşimi gibi konularda en güncel araştırmaları yapmaya devam edecektir.

Geride bıraktığımız yıl içerinde COVID-19 pandemisi nedeniyle uluslararası stratejik gündem köklü değişikliklere sahne oldu. Bu kriz küresel stratejik ortamın kırılganlığı ve akışkanlığını arttırmanın yanı sıra güvenlik alanında bir dizi yeni meydan okumayı da beraberinde getirdi. Günümüzde uluslararası güvenlik tartışmalarında en fazla öne çıkan konuların başında COVID-19 krizinin tetiklediği gelişmelerin ulusal, bölgesel ve küresel güvenliğe etkileri gelmektedir. Bunun yanı sıra, COVID-19 sonrası jeopolitik ortamda geleneksel güvenlik meselelerinin nasıl yeniden tanımlandığı da önemli bir soru olarak öne çıkmaktadır.

Bazı uluslararası aktörlerin küresel insani diplomasiye liderlik etme çabaları, COVID-19 sonrası dönemde öne çıkan gelişmelerden biri olmuştur. Pandeminin yaratmış olduğu ilk şokun etkisinden kurtulan birçok ülke, bu büyüklükteki bir zorlukla başa çıkabilmeleri amacıyla maddi ve insani yeterlilikten yoksun diğer toplumlara katkıda bulunmak için büyük insani yardım kampanyaları yürütmeye başladı. COVID-19 insani diplomasisi, bağışçıların yumuşak güç rekabetinin bir parçası olduğu için eleştirilse de tıbbi insancıllık yine de kırılgan bir yapıya sahip ülkelerin pandeminin zorluklarına dayanmasını kolaylaştırmaya yardımcı oldu. Hem Japonya hem de Türkiye pandemiyle bağlantılı küresel insani diplomasi alanında ön saflarda yer almıştır.

COVID-19 Sonrası Küresel Sağlık Diplomasisi

Geleneksel güvenlik sorunları ne kadar dikkat çekse de COVID-19 salgını geleneksel olmayan güvenlik sorunlarının daha büyük bir zorluk teşkil ettiğini ve ancak büyük bir tehlike durumunda göz ardı edilebileceğini gösterdi. Ayrıca COVID-19 salgını küresel düzende hiyerarşilerin, küresel yönetişimin ve karşılık gelen güç ilişkilerinin yeniden tanımlanması için fırsatlar yaratan küresel sağlık diplomasisi üzerine çalışmaların yetersiz olduğunu da gösterdi. Küresel sağlık diplomasisi insani yardım, insan güvenliği, Güney-Güney iş birliği, Kuzey-Güney iş birliği ve küresel yönetişim gibi kritik konuların bağlantı noktasında duruyor. Yeni jeopolitik eğilimlere ek olarak, bu konuları eleştirel olarak ele almak, mevcut tartışmaları küresel sağlık diplomasisi ve küresel sağlık yönetişimi perspektifinden analiz etmek yeni dönemdeki jeopolitik anlayışımıza katkıda bulunacaktır.

Japonya, küresel sağlık diplomasisi içinde önemli bir aktör olmuştur. Japonya kendi yorumuyla insan güvenliği yaklaşımının önde gelen norm girişimcisi olmuştur. Ayrıca Japonya ev sahipliği yaptığı Ise-Shima G7 Zirvesi’nde dünya gündemine giren evrensel sağlık sigortasının da savunucusudur. Japonya, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 2030’a daha kapsamlı bir şekilde dahil edilmek için sağlık konularında aktifti. Bunlara ek olarak, Japonya, Küresel Sağlık Diplomasisine aktif olarak katılmıştır ve en önde gelen Küresel Fon başta olmak üzere çeşitli küresel sağlık platformlarındaki öncü aktörlerden biridir. Ayrıca Japonya Dışişleri Bakanlığı’nda dış politikada küresel sağlıkla ilgili uzmanlaşmış bir bölümle Küresel Sağlık Diplomasisine yönelik yapılandırılmış bir yaklaşıma da sahiptir. Japonya, 2013 yılının Haziran ayında resmi olarak “Japonya’nın Küresel Sağlık Diplomasisi Stratejisi”ni duyurmuştur.

Türkiye, küresel sağlık diplomasisinde yükselen bir aktör olmuştur. Japonya ve Türkiye üçlü iş birliğine dahil olduğu için, bu iki ülkenin küresel sağlık diplomasisi ve uluslararası karşılaştırmalı perspektifler üzerine yaptıkları araştırma değerli bir entelektüel çabadır. Japonya’nın küresel sağlık diplomasisine on yıldır süren ilgisi ve bu kapsamda ele aldığı meseleler Türkiye’de geniş çapta bilinmemektedir. Japonya’nın COVID-19 salgınının ilk dalgasındaki göreceli başarısı Türk kamuoyunun ilgisini çekti. Türkiye, bu süreç içerisinde küresel anlamda çeşitli ülkelere karşı tıbbi diplomatik girişimlerde bulunmuştur. Türkiye’nin bu tür yardım projeleri, özellikle bu proaktif küresel sağlık diplomasisinin itici güçleri açısından ulusal ve uluslararası alanda ilgi uyandırdı. Toplumun bu konudaki yüksek ilgisi ve salgın dönemindeki önemi göz önüne alındığında, diğer uluslararası perspektifleri de bir araya getirerek Türk ve Japon modellerini karşılaştırmalı olarak analiz etmek faydalı bir pratik olacaktır. Projenin bu ayağı deneyimleri karşılıklı olarak paylaşmak, COVID-19 sonrası jeopolitik ortamı ve küresel sağlık diplomasisinin sorunlarını karşılaştırmalı bir perspektiften analiz etmek için bir platform sağlayacaktır.