Proje Arka Planı

Geçtiğimiz yıllarda, "Küresel İlişkiler Üzerine Japonya-Türkiye Diyaloğu" iki ülkenin akademisyenleri ve stratejik düşünürlerinin ortak ilgi alanlarını bölgesel ve küresel perspektiflerden tartışmaları için önemli bir platform olmuştur. 2020-2021 yılı akademik dönemde de Türkiye ve Japonya’dan bilim insanları COVID-19’un uluslararası ilişkileri nasıl şekillendirdiği, ortaya çıkan zorluklar ve mevcut stratejik meselelerin birbirleriyle etkileşimi gibi konularda en güncel araştırmaları yapmaya devam edecektir.

Geride bıraktığımız yıl içerinde COVID-19 pandemisi nedeniyle uluslararası stratejik gündem köklü değişikliklere sahne oldu. Bu kriz küresel stratejik ortamın kırılganlığı ve akışkanlığını arttırmanın yanı sıra güvenlik alanında bir dizi yeni meydan okumayı da beraberinde getirdi. Günümüzde uluslararası güvenlik tartışmalarında en fazla öne çıkan konuların başında COVID-19 krizinin tetiklediği gelişmelerin ulusal, bölgesel ve küresel güvenliğe etkileri gelmektedir. Bunun yanı sıra, COVID-19 sonrası jeopolitik ortamda geleneksel güvenlik meselelerinin nasıl yeniden tanımlandığı da önemli bir soru olarak öne çıkmaktadır.

Dünyanın büyük ekonomileri pandemi sonrasında küresel tedarik zincirinin yeniden şekillendirilmesini düşünüyorlar ve bu durum küresel ulaşım yollarının yeniden gözden geçirilmesini gerektirecektir. Deniz kaynaklı taşımacılığın, stratejik açıdan önemli deniz ve geçiş güzergahlarında deniz güvenliği sorunlarını gündeme getirerek yeniden ele alınması muhtemeldir. Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi, açık deniz enerji rezervleri araştırmalarına olan dünya çapındaki ilgi veya deniz yoluyla gerçekleşen küresel insan hareketliliği (özellikle yasa dışı göç) gibi sayısız faktör sebebiyle deniz güvenliğinin mevcut durumda gördüğü yoğun ilgi göz önünde bulundurulduğunda, COVID-19 sonrası dönemde de deniz güvenliğinin stratejik tartışmaları domine edeceği görülmektedir. Türkiye’nin gerek deniz yolları üzerinde kritik bir konuma sahip olması gerekse küresel tedarik yollarının yeniden şekillendirilmesi açısından yoğun bir şekilde öne çıkması gibi gelişmeler, Türkiye’yi deniz güvenliği konularıyla ilgili tartışmalarda önemli bir aktör yapacaktır. Ayrıca Japonya da küresel tedarik zincirlerini yeniden gözden geçirmek ve deniz güvenliğini artırmak zorunda kaldı.

Deniz Güvenliği Üzerine Karşılaştırmalı Yaklaşımlar

Deniz güvenliği, küresel stratejik ortamda yaşanan değişikliklerin bir parçası olarak önem kazanmıştır. Kolektif savunma ve güvenlik örgütü olan NATO, deniz güvenliğini kendi sorumluluk alanına dahil etmeye başlamıştır. Günümüzde, NATO’nun faaliyetleri kolektif savunma, kriz yönetimi, iş birliğine dayalı güvenlik ve deniz güvenliğinin yanı sıra siber güvenlik de dahil olmak üzere çok çeşitli diğer güvenlik sorunlarını da kapsamaktadır. Türkiye NATO üyesi bir ülke olarak barışa zorlama, barışı destekleme, istikrar sağlama operasyonları ve denizcilik faaliyetleri de dahil olmak üzere ittifakın üstlendiği her türlü misyona aktif olarak katılmaktadır. Son zamanlarda NATO, Türkiye’nin de aktif katılımıyla yaklaşık on yıldır Ege Denizi’ndeki mülteci ve göçmen krizine verdiği tepkinin bir parçası olarak Akdeniz’de Deniz Muhafızı Operasyonu’nu yürütmektedir. Ayrıca Türkiye, uluslararası ticareti güvence altına almak amacıyla Somali kıyılarında korsanlığa karşı devriye gezerek çok uluslu çabaların bir parçası olmuştur. Buna ek olarak, Türkiye Ege Denizi, Doğu Akdeniz ve Karadeniz’de kendi karasularının egemenliğini ilgilendiren bazı sorunlarla da uğraşmaktadır. Bu bağlamda, deniz güvenliğini ilgilendiren konular Türkiye’nin güvenlik ve savunma politikası gündeminin ve uluslararası ilişkilerinin önemli bir kısmına hâkim olmaktadır. Türkiye’nin denizcilik faaliyetleri, bir yandan önleyici diplomasi ve çatışma çözümünün farklı örneklerini diğer yandan da insani acil durumlara verilen tepkileri sunarak geleneksel olarak barışçıl bir şekilde yürütülmektedir. Ancak Türkiye dış politikasında sert güce artan bağlılığın bir parçası olarak, son yıllarda denizde askeri yeteneklerini de kullanmaktadır.  

Bir deniz ulusu olan Japonya da son elli yıldır dış politikasının bir unsuru olarak küresel deniz güvenliğini geliştirmeye çalışıyor. Japonya, Özgür ve Açık Hint-Pasifik politikasının bir parçası olarak, kıtalar arasında karşılıklı bağlantıyı sağlamaya çalışıyor. Korsanlık, terörizm, kitle imha silahlarının yayılmasını içeren ancak bunlarla da sınırlı olmayan çeşitli güvenlik zorluklarının farkında olmanın yanı sıra, Özgür ve Açık Hint-Pasifik politikasının üçüncü ayağı, deniz kolluk kuvvetlerinde kapasite geliştirmeyi de içeren ‘barış ve istikrar taahhüdü’nün altını çiziyor. Örneğin Japonya 2018 yılında bölgesinde artan tehditler arasında deniz güvenliğini vurgulayan yeni bir okyanus politikasını onayladı. Japonya, Barışa Proaktif Katkı ilkesinin bir parçası olarak, bu ilkelerin daha geniş bir kabul görmesi halinde istikrarlı ve kalıcı bir barışın sağlanabileceğini kabul etmektedir. Bu bakış açısına dayanarak, Japonya hükümeti, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere özel ilgi göstererek bu ilkeleri dünyanın geri kalanına yaymaya çalıştı.

Bu çerçevede, Türkiye-Japonya ortak araştırma projesi, 2020-2021 akademik yılında karşılaştırmalı bir bakış açısıyla deniz güvenliği konularına odaklanmayı amaçlamaktadır. Bu iki kıyı ülkesi, deniz sorunlarıyla başa çıkma konusunda kendi bölgelerinde muazzam deneyimler edindikleri için, her iki ülkenin uzmanları arasında verimli alışverişler ve çıkarılan dersleri paylaşma imkânı olacaktır. Türkiye’nin, NATO ve diğer uluslararası forumların bir parçası olarak çok uluslu misyonlara katılma konusundaki deneyimi önemli perspektifler sağlayacaktır. Japonya’nın barışa proaktif katkı ilkesi ve politikalarını yayma çabalarını ve hukuk kurallarına dayalı bir dünya düzeninin kurulmasını dikkate alan proje, bu fikirlerin Türk meslektaşlarına ve uluslararası akademik platformlara iletilmesi için önemli bir platform sağlayacaktır. Ayrıca proje, iki ülkenin kendi bölgelerinde karşılaştığı benzersiz sorunlar, anlaşmazlıklar, riskler ve uygulamalar çerçevesinde deniz güvenliği sorunlarındaki farklılıkları da ele alacaktır. Proje, aynı zamanda diğer ülkelerden katkılar getirerek konulara karşılaştırmalı bir bakış açısı da kazandırmaya çalışacaktır.